Nieuw: handicapspecifieke ondersteuning in Leuvense gevangenissen

Leuven, 1 februari 2024 – Op vraag van de Hulpgevangenis en de Centrale gevangenis van Leuven bundelen zorgorganisaties de krachten om personen met een beperking te ondersteunen.

Internationaal onderzoek toont aan dat 30 à 40% van de gedetineerden een beperking heeft. Vermoedelijk is dit zelfs een onderschatting. Om tegemoet te komen aan de grote vraag naar systematische samenwerking en afstemming rond personen met een beperking, slaan meerdere Leuvense zorgorganisaties met handicapspecifieke kennis de handen in elkaar.

Op vaste tijdstippen zullen medewerkers aanwezig zijn in beide gevangenissen, als aanspreekpunt voor zorgvragers én voor andere diensten zodat de kennis rond deze doelgroep ingebed wordt in de gevangenis. Hoe kan je als penitentiair beambte of hulpverlener omgaan met personen met een beperking? Hoe kan je als medewerker het gedrag en de zorgnoden van de gedetineerde beter begrijpen? We geven handvatten mee om de zorgnoden te kunnen detecteren en gepaste ondersteuning te bieden. Daarnaast stellen de deelnemende organisaties ook hun aanbod op het vlak van screening, vorming, individuele ondersteuning, groepsactiviteiten en dagbesteding open voor de gedetineerden, bijvoorbeeld in het voorbereidingstraject van een terugkeer naar de samenleving.

Paul Van Tigchelt, minister van Justitie: “Er werd in het verleden veel te weinig geïnvesteerd in gevangenissen en in het welzijn van gedetineerden. Dat is immers nooit een populaire boodschap geweest om te verkondigen aan de bevolking. Het leidde echter tot schrijnende situaties. Die achterstand op vlak van welzijn zijn we nu stap voor stap aan het wegwerken, samen met Volksgezondheid. Investeren in gevangenissen is investeren in een veilige samenleving. Maar zoiets gaat niet van vandaag op morgen. Het is een goede zaak dat de Leuvense gevangenisdirectie zelf proactief inzet op welzijn. Om adequate zorg aan te kunnen bieden aan mensen met een beperking, moet je ook eerst de noden kennen.”

Recht op zorg en ondersteuning

Binnen de gevangenissen zijn verschillende organisaties actief die ondersteuning bieden aan gedetineerden – bijvoorbeeld rond welzijn, gezondheid en onderwijs – maar er is vooralsnog weinig expertise in het werken met personen met een beperking. Gespecialiseerde begeleidingsdiensten zijn tot nu toe eerder sporadisch betrokken bij het traject van een gedetineerde omdat ze de cliënt reeds voor hun detentie volgden.

Omdat de gevangeniscultuur en -structuur vandaag niet aansluiten op de specifieke behoeften van personen met een beperking,  blijven deze mensen dikwijls onder de radar. Ze hebben het erg moeilijk om te functioneren binnen de zeer strikt georganiseerde gevangeniscontext, wat een grote impact heeft op hun leefomstandigheden in de gevangenis: hygiëne- en gezondheidsproblemen, tuchtproblemen, moeilijke sociale omgang met personeel of medegedetineerden, pestgedrag, …

De projectpartnerswillen ervoor zorgen dat gedetineerden met een beperking een stem krijgen, een passend antwoord op hun vragen en noden krijgen en gepast ondersteund worden in hun functioneren in en buiten de gevangenis. Met dit waardevol samenwerkingsverband proberen ze in te spelen op de hiaten in de handicapspecifieke zorg in de Leuvense gevangenissen.

Zowel in de Centrale gevangenis van Leuven als de Hulpgevangenis verblijven op dit moment 32 tot 35 gedetineerden met een ‘zwakker’ profiel in een aparte sectie, maar er is geen systematische screening op basis van beperking. Het gaat o.a. om personen met een fysieke of verstandelijke beperking, een niet aangeboren hersenletsel en autisme, vaak in combinatie met andere complexe problematieken die de ernst van de beperking nog versterken, zoals verslaving, trauma, psychische stoornissen, enz.

Concreet zal een begeleider van Staf vzw en Hejmen vzw om de 14 dagen aanwezig zijn in de Leuvense Hulpgevangenis. tRede en O.C. Sint-Ferdinand voorzien een begeleider in de Centrale gevangenis van Leuven. Voor de voorbereiding en uitwerking van dit project zijn verder DOP Vlaams-Brabant en Brussel, Pleegzorg, Adem vzw, netwerk internering, FOD Justitie en Agentschap Justitie en Handhaving en Zorggroep Sint-Kamillus betrokken partners.

O.C. Sint-Ferdinand, ondersteunend partner uit Limburg

Orthopedagogisch Centrum Sint-Ferdinand behoort tot de vzw Organisatie Broeders van Liefde. Hier werken de domeinen onderwijs en welzijn geïntegreerd samen. O.C. Sint-Ferdinand heeft al heel wat expertise op gebied van handicapspecifieke begeleiding in het gevangeniswezen. Met ‘De Schakel’ als volwassenenwerking wordt al jarenlang één namiddag per week zinvolle dagbesteding geboden aan gedetineerden met (een vermoeden van) een beperking in de gevangenis van Hasselt. Daarnaast richtte de organisatie in 2023 het pilootproject ‘Brug Binnen-Buiten’ op, zodat handicapspecifieke psychosociale ondersteuning kan worden aangeboden aan (ex-)gedetineerden bij hun re-integratie in de maatschappij. De gesloten tehuizen Limes en Origo, gevestigd op de Welzijnscampus van O.C. Sint-Ferdinand in Sint-Truiden, bieden bovendien woonondersteuning aan volwassenen met een beperking en/of gedrags- en emotionele problemen met een interneringsstatuut.